تصور کنید در حال کار با دستگاهی هستید که فلزات گداخته با دمایی بالاتر از ۶۰۰ درجه سانتی‌گراد را به قالب‌ها تزریق می‌کند. کوچک‌ترین بی‌احتیاطی می‌تواند خسارت‌های سنگین مالی و حتی جانی به‌همراه داشته باشد. دستگاه دایکاست همان‌قدر که یک ابزار قدرتمند و حیاتی در تولید قطعات فلزی دقیق است، به همان اندازه نیازمند رعایت اصول ایمنی سختگیرانه می‌باشد.
دستورالعمل های ایمنی دایکاست مانند کمربند ایمنی در یک خودرو عمل می‌کنند؛ شاید ساده به نظر برسند، اما در لحظه خطر تنها عامل نجات‌بخش شما و دستگاه خواهند بود. پس اگر می‌خواهید هم ایمنی خود و هم سلامت تجهیزات را تضمین کنید و در عین حال از توقف‌های ناگهانی و هزینه‌های اضافی جلوگیری نمایید، کافی است همین اصول را به‌طور کامل و جدی دنبال کنید.
دستورالعمل های ایمنی دایکاست شامل چه مواردی می‌شود؟
دستگاه دایکاست دارای الزامات سختگیرانه‌ای برای ایمنی کارکرد اپراتور است؛ نگهداری صحیح دستگاه نه تنها می‌تواند از ایمنی افراد و تجهیزات محافظت کند، بلکه به بهبود منافع اقتصادی نیز کمک می‌نماید. برای اطمینان از عملکرد عادی دستگاه، باید در حین استفاده صحیح از آن، نگهداری علمی نیز انجام شود. بنابراین لازم است مقررات کارکرد و سیستم مدیریت نگهداری دستگاه بر اساس الزامات دفترچه راهنما و مقررات مربوطه به‌ویژه مقررات ایمنی تدوین گردد. اجرای این موارد باید توسط افراد مسئول و متخصص صورت گیرد و انجام عملیات غیرمجاز به‌طور جدی ممنوع است.
دستورالعمل های ایمنی کار با دستگاه دایکاست:
- درب حفاظتی ایمنی نه تنها می‌تواند از پاشش فلز مذاب و حوادث ناشی از جراحت در هنگام عملیات جلوگیری کند، بلکه باعث کاهش بروز آسیب‌های مکانیکی و حوادث آتش‌سوزی نیز می‌شود. بنابراین در حین تولید، هرگز نباید از درب حفاظتی ایمنی استفاده نکرده یا آن را به دلخواه باز یا حذف نمود.
- هنگام راه‌اندازی دستگاه، ابتدا باید بررسی شود که آیا فرد یا شیئی در محدوده حرکت دستگاه وجود دارد یا خیر؛ و تنها پس از اطمینان از نبود آن‌ها دستگاه روشن گردد.
- آکومولاتور و سیلندر نیتروژن با نیتروژن پرفشار پر شده‌اند. پیش از روشن کردن دستگاه باید بررسی شود که آیا بست‌های اتصال محکم هستند و فشار نیتروژن تغییر نکرده است. همچنین باید از نزدیک شدن هرگونه منبع آتش یا حرارت جلوگیری شود. در هنگام نیاز به تعمیر و نگهداری، ابتدا باید نیتروژن تخلیه گردد.
- هنگام نصب یا باز کردن قالب، کلید «دستی/اتوماتیک» باید در وضعیت «دستی» قرار گیرد تا امکان تنظیم فراهم شود. این مورد نیز یکی از دستورالعمل های ایمنی دایکاست است.
- زمانی که دستگاه دچار خرابی اضطراری می‌شود (مانند فشار بیش از حد، ترکیدن لوله، نشتی روغن و سایر حوادثی که ممکن است موجب بروز حادثه جدی برای افراد یا تجهیزات گردد)، باید بلافاصله دستگاه خاموش شده، منبع تغذیه قطع گردد و اقدامات اضطراری و تعمیرات لازم انجام شود. در صورتی که خطر آتش‌سوزی وجود داشته باشد، باید نیتروژن موجود در آکومولاتور تخلیه شود.
- هنگام تعویض یا تعمیر اجزای خط لوله هیدرولیکی که به آکومولاتور متصل هستند، ابتدا باید فشار داخل آکومولاتور تخلیه گردد و سپس پس از اطمینان از نبود فشار، کار ادامه یابد.
- از دستورالعمل های ایمنی دایکاست این است که دستگاه باید پیش از هر بار راه‌اندازی تمیز شود، به‌ویژه ریل‌های راهنمای محدوده حرکت قطعات دستگاه، و نباید هیچ‌گونه زباله یا گرد و غبار در آن وجود داشته باشد.
- پیش از روشن کردن دستگاه باید بررسی شود که سطح روغن در مخزن روغن‌کاری کافی باشد و عملیات روغن‌کاری مطابق با نمودار و الزامات روغن‌کاری انجام گیرد. همچنین باید وضعیت روغن‌کاری خودکار به‌طور منظم بررسی شود، به‌ویژه در مکانیزم بازوهای متحرک.
- برای سیستم خنک‌کننده دستگاه، هنگام روشن کردن دستگاه باید خنک‌کاری پیستون تزریق و مدار آب خنک‌کننده صفحه ثابت قالب فعال شود. خنک‌کننده روغن به دمای روغن بستگی دارد؛ زمانی که دمای روغن از 30 درجه سانتی‌گراد بالاتر رفت، مدار آب خنک‌کننده باید به موقع باز شود. هنگامی که دمای محیط کمتر از 0 درجه سانتی‌گراد باشد و زمان خاموشی طولانی گردد، باید آب خنک‌کننده روغن تخلیه شود؛ به این صورت که ورودی آب خنک‌کننده روغن بسته شده و شیر تخلیه باز گردد تا آب داخل خنک‌کننده تخلیه شود و از آسیب دیدن خنک‌کننده بر اثر یخ‌زدگی جلوگیری گردد.
- کارکرد باید به‌طور دقیق طبق دستورالعمل‌های عملیاتی الکتریکی و مقررات ایمنی انجام شود. همچنین باید جعبه برق تمیز و خشک نگه داشته شود و از قرار گرفتن قطعات و سیم‌کشی‌های الکتریکی در معرض رطوبت و داغ شدن بیش از حد جلوگیری گردد.
- در دستورالعمل های ایمنی دایکاست، همواره باید به موقعیت ناحیه سبز که سوزن نشانگر گرفتگی فیلتر مکش روغن قرار دارد توجه شود، و هنگامی که این نشانگر به ناحیه قرمز نزدیک شد، المنت فیلتر تمیز یا تعویض گردد.
- همواره باید دمای روغن بررسی شود. زمانی که دمای روغن داخل مخزن از 55 درجه سانتی‌گراد فراتر رفت، پس از پایان یک سیکل کاری دستگاه باید متوقف شده و علت بررسی گردد. سپس تنها پس از پایین آمدن دمای روغن، کار مجدداً آغاز شود.
- زمانی که اپراتور دستگاه را ترک می‌کند یا توقف طولانی‌مدت وجود دارد، باید پمپ روغن خاموش شود و پس از پایان کار روزانه، برق دستگاه در اسرع وقت قطع گردد.
- نیروی قفل کردن قالب باید مطابق با الزامات فرایند دایکاست تنظیم شود، سعی کنید از فشار نرمال فراتر نروید تا قطعات مکانیزم قفل‌کننده آسیب نبینند.
- تعمیرات اساسی و نگهداری عادی باید با دقت و مطابق با مفاد و شرایط نگهداری انجام شود.
- زمانی که دستگاه برای مدت طولانی متوقف می‌شود، باید کاملاً تمیز گردد. تمامی سطوح اصطکاکی متحرک و بخش‌هایی که پس از ماشین‌کاری در معرض هوا قرار دارند و فاقد پوشش حفاظتی سطحی هستند، باید با مواد ضدزنگ پوشانده شوند. نیتروژن موجود در آکومولاتور باید تخلیه گردد، به رطوبت‌زدایی در جعبه برق و سایر قطعات الکتریکی باید توجه ویژه شود و همچنین باید به‌طور منظم دستگاه برق‌دار شده و باتری‌ها طبق مقررات مربوطه تعویض شوند.
موارد نگهداری دستگاه دایکاست
یکی دیگر از دستورالعمل های ایمنی دایکاست، نگهداری از دستگاه است. در این بخش توضیح داده‌ایم که در دوره‌های زمانی متفاوت چطور باید از دستگاه نگهداری کنید.
عملیات و نگهداری روزانه
نگهداری و بهره‌برداری صحیح از دستگاه مستلزم انجام مجموعه‌ای از اقدامات دوره‌ای است که شامل تمیزکاری، روغن‌کاری، بررسی سلامت سیستم‌های هیدرولیک و کنترل عملکرد ایمنی می‌شود. در این راستا، ابتدا باید ضایعات، گرد و غبار و آلودگی‌های سطحی روی دستگاه و به‌ویژه روی سطوح لغزنده پاک‌سازی شوند و سطوح اصطکاکی لغزنده که به‌طور خودکار روغن‌کاری نمی‌شوند، به‌صورت دستی روغن‌کاری گردند.
همچنین ضروری است میزان روغن در مخزن روغن‌کاری بررسی و از طبیعی بودن آن اطمینان حاصل شود. نشتی احتمالی در سطح مایع و خطوط لوله مخزن روغن هیدرولیک نیز باید کنترل شود و بست‌های اتصال به‌طور محکم بررسی شوند تا از صحت عملکرد سیستم اطمینان حاصل گردد. در کنار این موارد از دستورالعمل های ایمنی دایکاست، صحت نشان‌دهنده فشارسنج و عملکرد دستگاه ایمنی و سوئیچ مسافرتی باید مورد بررسی قرار گیرد. شرایط عملکرد سیستم هیدرولیک نیز با کنترل فشار و دمای روغن و رنگ آن ارزیابی می‌شود تا از طبیعی بودن وضعیت دستگاه اطمینان حاصل شود.
عملکرد سیستم روغن‌کاری خودکار نیز در دستورالعمل های ایمنی دایکاست اهمیت ویژه‌ای دارد و به‌خصوص وضعیت روغن‌کاری بوش محور مکانیزم بازوهای متحرک باید کنترل شود. محفظه فشار و پیستون تزریق نیز از نظر آسیب‌دیدگی بررسی و در صورت نیاز تمیزکاری و روغن‌کاری به‌موقع صورت می‌گیرد. سیستم خنک‌کننده دستگاه نیز باید از نظر عملکرد صحیح ارزیابی شود. ضمن انجام این بررسی‌ها، وجود لرزش و صدای غیرعادی حین کار مورد توجه قرار می‌گیرد و در صورت مشاهده مشکلات، رسیدگی فوری انجام می‌شود.
عملیات و نگهداری هفتگی (حدود ۴۰ ساعت)
در بازه هفتگی تمیزکاری آلودگی‌ها و کثیفی‌ها به‌ویژه در بخش زانویی مکانیزم قفل‌کننده اهمیت دارد. همچنین بررسی کافی بودن روغن در مخزن و اطمینان از عملکرد صحیح سیستم روغن‌کاری، بررسی صحت عملکرد دستگاه ایمنی حفاظتی و سوئیچ مسافرتی و تعمیر یا محکم‌کردن آن‌ها در صورت نیاز از اقدامات حیاتی دستورالعمل های ایمنی دایکاست است.
علاوه بر این، سفت‌کردن تمام بست‌ها و اتصالات و کنترل وجود نشتی در سیستم هیدرولیک ضروری است، به‌ویژه بررسی تغییرات فشار آکومولاتور پرشده با نیتروژن که نشان‌دهنده احتمال نشتی است. موقعیت تزریق و مهره اهرم اصلی باید با موقعیت تنظیم‌شده مقایسه و در صورت تغییر، تنظیم گردد. همچنین میزان محکم بودن قطعاتی مانند شیرهای برقی و دکمه‌های عملیاتی باید ارزیابی و در صورت نیاز اصلاح شود تا دستگاه در شرایط ایمن و عملیاتی مطلوب باقی بماند.
عملیات و نگهداری ماهانه
نگهداری و بازرسی جامع دستگاه مستلزم انجام مجموعه‌ای از اقدامات دوره‌ای و دقیق است تا عملکرد ایمن و کارآمد آن تضمین شود. در راستای انجام دستورالعمل های ایمنی دایکاست به صورت ماهانه، ابتدا باید یک تمیزکاری کامل‌تر روی دستگاه انجام شود و المان فیلتر نیز پاک‌سازی گردد. بررسی فاصله بین میله اصلی و بوش راهنما اهمیت دارد و لازم است وضعیت سطح میله اصلی و ریل راهنما از نظر خراش یا سائیدگی بررسی شود؛ در صورت مشاهده هرگونه آسیب، باید به‌موقع با سنگ روغنی تعمیر گردد. علاوه بر این، سیلندرهای هیدرولیکی و بست‌های اتصال خطوط لوله هیدرولیک، شامل تثبیت آکومولاتورها، باید بازرسی و محکم شوند تا از صحت عملکرد سیستم اطمینان حاصل گردد.
وضعیت آب‌بندی جعبه‌های برق، جعبه‌های کنترل و سایر بخش‌ها نیز باید به عنوان بخشی از دستورالعمل های ایمنی دایکاست مورد بررسی قرار گیرد و گرد و غبار چسبیده به آن‌ها تمیز شود. همچنین محکم‌کردن تمام قطعات و اتصالات سیم‌ها و بررسی یا تعویض سیم‌ها و قطعات آسیب‌دیده ضروری است. عملکرد سیستم روغن‌کاری دستگاه نیز باید ارزیابی گردد و پیچ‌های محکم‌کننده که صفحه ثابت دستگاه را نگه می‌دارند، کنترل و در صورت نیاز سفت شوند.
در هنگام راه‌اندازی اولیه دستگاه یا پس از تعمیرات اساسی، المان فیلتر باید تمیز و در صورت نیاز تعویض شود، روغن هیدرولیک (مایع) دوباره فیلتر گردد و مخزن سوخت دستگاه تمیز و با روغن هیدرولیک فیلترشده پر شود. همچنین پس از هر ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ ساعت کارکرد، کیفیت روغن هیدرولیک باید بررسی شود و در صورت لزوم، روغن هیدرولیک جدید جایگزین گردد. حداکثر درجه آلودگی مجاز روغن هیدرولیک VASⅡ بوده که معادل سیستم مقایسه‌ای NAS8 است و رعایت این استاندارد برای حفظ سلامت و کارایی طولانی‌مدت سیستم هیدرولیک ضروری است.
نتیجه‌گیری
رعایت دقیق دستورالعمل های ایمنی دایکاست و انجام منظم عملیات نگهداری روزانه، هفتگی و ماهانه دستگاه دایکاست نه‌تنها تضمین‌کننده سلامت و ایمنی اپراتورهاست، بلکه موجب افزایش طول عمر دستگاه و کاهش هزینه‌های تعمیرات می‌شود. بررسی مستمر وضعیت سیستم‌های هیدرولیک، خنک‌کننده، روغن‌کاری و تجهیزات الکتریکی، از بروز خرابی‌های ناگهانی و حوادث احتمالی جلوگیری کرده و پایداری و بهره‌وری فرایند تولید را بهبود می‌بخشد.
در نهایت، می‌توان گفت که کارکرد ایمن و نگهداری علمی دستگاه دایکاست، شرط اصلی دستیابی به کیفیت پایدار، کاهش ریسک‌های عملیاتی و ارتقای منافع اقتصادی واحد تولیدی است.