کیفیت قطعات دایکاست تأثیر مستقیم بر عملکرد نهایی محصول، ایمنی و طول عمر آن دارد. بنابراین، کنترل کیفیت دایکاست در تمامی مراحل تولید از اهمیت بالایی برخوردار است. این کنترل‌ها شامل بازرسی‌های دقیق مواد اولیه، نظارت بر شرایط قالب‌گیری، تست‌های غیرمخرب و بررسی ابعادی قطعات میشود تا عیوب احتمالی مانند تخلخل، ترک، حباب هوا و نواقص سطحی به حداقل برسد. رعایت استانداردهای کنترل کیفیت علاوه بر افزایش راندمان تولید، از بروز هزینه‌های اضافی ناشی از تولید قطعات معیوب جلوگیری می‌کند و رضایت مشتری را تضمین می‌نماید.
کنترل کیفیت دایکاست چیست؟
در کنترل کیفیت دایکاست، هر مرحله به دقت بررسی میشود. در اولین مرحله، باید مطمئن شوید که مواد و آلیاژهای مناسب انتخاب شده‌اند. هنگام ساخت قطعات نیز دمای فلز مذاب کنترل میشود (مثلاً بین ۷۵۰ تا ۹۵۰ درجه فارنهایت برای آلومینیوم) و همچنین فشار وارد شده توسط دستگاه برای تزریق فلز به داخل قالب (بین ۲۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰) نظارت میشود. برای بررسی داخلی قطعات بدون شکستن آنها، از اشعه ایکس یا تست‌های اولتراسونیک استفاده میشود.
در مرحله بعدی کنترل کیفیت دایکاست، ابعاد قطعات با ابزارهای اندازه‌گیری کنترل میشود. این مرحله معمولاً دقتی حدود ۰.۰۰۵ اینچ دارد. در نهایت، ظاهر بیرونی قطعات بررسی میشود تا مشکلاتی مثل ترک خوردگی یا درست جوش نخورن فلز مشخص گردد.
در کنترل کیفیت دایکست چه اقداماتی انجام میشود؟
کنترل کیفیت در ریخته گری دایکست شامل چند مرحله بازرسی مختلف است که به اطمینان از تطابق قطعات با استانداردهای لازم کمک می‌کند. این مراحل شامل بازرسی مواد، نظارت بر فرآیند و آموزش اپراتورها میشود. در ادامه هر مرحله را به اختصار توضیح داده‌ایم.
بازرسی مواد
کیفیت قطعات را می‌توان در دو بخش بازرسی در حین فرآیند و بازرسی نهایی بررسی کرد. تولیدکنندگان می‌توانند حین تولید قطعات را بررسی کنند تا عیوب را زود شناسایی نمایند. از سوی دیگر، با بازرسی نهایی اطمینان حاصل میشود که قطعه تولید شده دقیق و مطابق مشخصات است.
همچنین در کنترل کیفیت دایکاست، استفاده از سیستم‌های بازرسی اتوماتیک مانند سیستم‌های بینایی و دستگاه‌های اندازه‌گیری مختصات (CMM) به کاهش هزینه‌های نیروی کار، کاهش زمان پردازش و افزایش دقت و سرعت کمک می‌کند.
دستگاه CMM با پیروی از دستورالعمل‌های از پیش تعیین شده کار می‌کند. مهندسان دستورات را از طریق کامپیوتر به واحد کنترل ارسال می‌کنند و سپس دستگاه به کمک این دستورات، ابزار حامل پروب را حرکت می‌دهد تا اندازه‌گیری‌های دقیقی از قطعه انجام دهد. سپس داده‌ها برای اطمینان از تطابق قطعه با مشخصات بررسی می‌شوند.
کنترل مواد
بازرسی ویژگی‌های شیمیایی و مکانیکی مواد ورودی قبل از استفاده در ریخته‌گری دایکست بسیار مهم است. در این مرحله از کنترل کیفیت دایکاست، باید اطمینان حاصل کنید که فلزات و ترکیبات آنها مناسب هستند.
به‌عنوان مثال، آلیاژهای آلومینیوم می‌توانند شامل ۹۵٪ آلومینیوم و ۵٪ سیلیکون باشند که مقاومت کششی ۲۵۰ تا ۳۰۰ مگاپاسکال و کشش پذیری ۵ تا ۷ درصد دارند. همچنین، گواهی مواد و قابلیت ردیابی آنها اهمیت دارد تا بتوان هر دسته از مواد را به منبع آن بازگرداند و استانداردهای لازم را تأیید کرد.
کنترل فرآیند
پارامترهای کلیدی هر فرآیند باید به صورت مستمر کنترل شوند تا قطعات با ثبات تولید شوند. این پارامترها عبارتند از:
- نقطه ذوب فلز حدود ۶۸۰ تا ۷۲۰ درجه سانتی‌گراد
- فشار تزریق حداکثر بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ مگاپاسکال
- دمای خنک‌کاری تا ۱۰ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد بر ثانیه
- زمان چرخه حدود ۳۰ تا ۶۰ ثانیه
علاوه بر این در کنترل کیفیت دایکاست، استفاده از نمودارهای کنترل فرآیند و ثبت داده‌ها در ردیابی مراحل مهم کمک می‌کند تا در صورت لزوم تغییرات گسترده برای حفظ کیفیت اعمال شود.
آموزش اپراتورها
آموزش اپراتورها برای حفظ کنترل کیفیت دایکست ضروری است. برنامه‌های آموزشی متعددی در پلتفرم‌های آنلاین وجود دارد که بر کنترل فرآیند، عیب‌یابی و آگاهی کیفی تمرکز دارند. با یادگیری این مهارت‌ها، اپراتورها می‌توانند خطاها را زود شناسایی کرده و فرآیند را به‌خوبی مدیریت کنند.
کنترل آماری فرآیند (SPC)
تولیدکنندگان SPC را که شامل استفاده از نمودارهای کنترل و تحلیل قابلیت فرآیند است، در کنترل کیفیت دایکاست خود ادغام می‌کنند. این روش به آنها در نظارت و بهبود فرآیند کمک می‌کند.
برای مثال، در این ریخته‌گری، SPC می‌تواند فشار تزریق، نرخ خنک‌کاری و دمای ذوب را کنترل کند تا از تغییرات ناخواسته در محصول نهایی جلوگیری شود.
روش‌های بازرسی و تست در کنترل کیفیت دایکاست
در این قسمت توضیح داده‌ایم که برای کنترل کیفیت، از چه روش‌هایی استفاده میشود.
بازرسی چشمی
در بازرسی چشمی، تولیدکنندگان با استفاده از ذره‌بین، میکروسکوپ و بروسکوپ سطح قطعات را بررسی می‌کنند تا جزئیات کوچک مانند خراش‌ها (عمق ۰.۱ تا ۱.۰ میلی‌متر)، ترک‌ها (عرض ۰.۰۵ تا ۰.۵ میلی‌متر) و سایر نقص‌ها مثل تخلخل، سوراخ‌ها و ناهمواری‌ها را شناسایی کنند.
اندازه‌گیری ابعادی
اندازه (مثلاً طول با دقت ±۰.۱ میلی‌متر، عرض با دقت ±۰.۰۵ میلی‌متر و ارتفاع با دقت ±۰.۲ میلی‌متر) و شکل قطعات توسط ابزارهای اندازه‌گیری مانند کولیس، میکرومتر و دستگاه‌های اندازه‌گیری مختصات (CMM) کنترل میشود. همچنین تکنولوژی‌های پیشرفته مانند اسکن لیزری برای اندازه‌گیری با دقت بیشتر (مثلاً ±۰.۰۱ میلی‌متر) کاربرد دارد.
آزمون غیر مخرب (NDT)
روش‌های NDT که در کنترل کیفیت دایکاست استفاده می‌شوند از لحاظ هزینه بهینه بوده و سلامت داخلی قطعات را بدون آسیب بررسی می‌کنند. این روش‌ها شامل:
- رادیوگرافی (اشعه ایکس)
- تست اولتراسونیک
- تست جریان گردابی (Eddy Current)
رادیوگرافی
در این روش از اشعه ایکس (مثلاً ۱۰۰ تا ۴۰۰ کیلوولت) برای شناسایی عیوب داخلی مانند ترک‌ها و حفره‌ها استفاده میشود. پرتو اشعه ایکس از قطعه عبور کرده و تصویری تهیه میشود که به طور معمول در بررسی قطعات آلومینیومی به کار می‌رود.
تست اولتراسونیک
در این روش از کنترل کیفیت دایکاست، از امواج صوتی (مثلاً ۲ تا ۱۰ مگاهرتز) برای تشخیص عیوب داخلی فلزات استفاده میشود.
تست جریان گردابی
این روش برای شناسایی نقص‌های سطحی و نزدیک به سطح در مواد هادی به کار می‌رود.
آزمون‌های مخرب
در این آزمون‌ها، نیروهای سنگینی به قطعات اعمال میشود تا مقاومت آنها تست شود. این آزمون‌ها بیشتر برای نمونه‌برداری انجام شده و شامل آزمون‌های کشش، ضربه و سختی می‌باشند.
- آزمون کشش: اندازه‌گیری نیرویی که قطعه تا زمان شکست تحمل می‌کند (مثلاً ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ مگاپاسکال)
- آزمون ضربه: اندازه‌گیری مقاومت قطعه در برابر شوک‌های ناگهانی (مثلاً ۱۰ تا ۱۰۰ ژول)
- آزمون سختی: تعیین سختی یا نرمی فلز (مثلاً ۵۰ تا ۱۰۰ HRB)
مزایای کنترل کیفیت دایکاست چیست؟
روش‌های کنترل کیفیت مزایای متعددی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان دارند، از جمله:
- کاهش نرخ ضایعات تا ۱۰ تا ۲۰ درصد
- افزایش بازده کلی تا ۵ تا ۱۰ درصد
- کاهش هزینه‌های تولید و صرفه‌جویی حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد
- تولید قطعات با کیفیت ثابت و یکسان در هر بار
- کاهش زمان چرخه و نیاز کمتر به تعمیرات
- امکان رصد دقیق هر قطعه در حین ریخته‌گری
چگونه از بروز مشکلات جلوگیری کنیم؟
اقدامات پیشگیرانه کنترل کیفیت دایکاست بسیار مهم است و به تولید قطعات با کیفیت و ثبات بالا کمک می‌کند. برخی بهترین روش‌ها عبارتند از:
- نگهداری منظم تجهیزات و ابزارآلات برای جلوگیری از عیوب و توقف تولید
- بهبود مداوم فرآیندها و کاهش خطاها
- اجرای سیستم‌های مدیریت کیفیت مانند ISO 9001 که تضمین کیفیت مستمر می‌کند
- نظارت بر مناطق معیوب و تعویض قالب‌های فرسوده
- ادامه آموزش و توسعه مهارت‌های لازم برای حفظ کیفیت
اگر کنترل کیفیت دایکاست انجام نشود، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
اگر کنترل کیفیت ریخته گری دایکاست انجام نشود، مشکلات و عواقب زیادی ممکن است پیش بیاید، از جمله:
افزایش ضایعات و قطعات معیوب
دایکاست فرآیندی است که در آن فلز مذاب در قالب ریخته میشود. اگر کنترل کیفیت نباشد، ممکن است در قالب‌گیری ایراداتی مثل حباب هوا، تخلخل (حفره‌های ریز داخل فلز)، ترک‌های ریز یا ناهماهنگی در ساختار فلز ایجاد شود. این عیوب باعث میشود قطعه نهایی خراب باشد و به عنوان ضایعات دور ریخته شود یا نیاز به دوباره‌کاری داشته باشد که هزینه تولید را بالا می‌برد.
کاهش عملکرد و دوام قطعات
قطعات دایکاست معمولا برای کاربردهای حساس مثل خودرو، لوازم خانگی یا ماشین‌آلات استفاده می‌شوند. اگر قطعه دارای نقص باشد، مثلا ساختار فلز آن ضعیف باشد یا ترک داشته باشد، نمی‌تواند بار مکانیکی یا حرارتی مورد انتظار را تحمل کند. این باعث میشود قطعه خیلی زودتر از موعد خراب شود یا در عملکرد دستگاه مشکلات ایجاد کند.
ایمنی پایین‌تر
بسیاری از قطعات در خودرو یا ماشین‌آلاتی استفاده می‌شوند که ایمنی افراد وابسته به عملکرد صحیح آنهاست. مثلا قطعه‌ای که شکست در آن می‌تواند باعث خرابی سیستم ترمز یا سیستم تعلیق خودرو شود، باید کیفیت بسیار بالایی داشته باشد. نبود کنترل کیفیت دایکاست می‌تواند باعث شود چنین قطعات حساسی دچار نقص باشند که خطر تصادف و جراحت را افزایش می‌دهد.
افزایش هزینه‌ها
وقتی قطعات معیوب وارد خط تولید یا بازار شوند، هزینه‌های زیادی به شرکت تحمیل میشود؛ مثل:
- هزینه‌های بازسازی یا تعویض قطعات معیوب
- هزینه‌های بازگشت کالا از طرف مشتری
- هزینه‌های مربوط به تعمیرات اضطراری و توقف خط تولید
- کاهش بهره‌وری و افزایش ضایعات مواد اولیه
نارضایتی مشتریان
مشتریان همیشه به دنبال محصولاتی با کیفیت و قابل اعتماد هستند. اگر کیفیت دایکاست پایین باشد و قطعات خراب به دست مشتری برسد، اعتماد آنها به برند کاهش پیدا می‌کند. این موضوع باعث کاهش فروش، از دست رفتن بازار و آسیب به شهرت شرکت میشود که جبران آن زمان‌بر و پرهزینه است.
نتیجه‌گیری
کنترل کیفیت دایکست اهمیت زیادی دارد. این پروسه به ما این اطمینان را می‌دهد که قطعات تولید شده مستحکم بوده و نیازهای مشتری را برآورده می‌کنند. ثبات کیفیت در بلندمدت فواید زیادی برای تولیدکنندگان به همراه دارد. علاوه بر این، این تکنیک‌ها امکان شناسایی زودهنگام عیوب در حین فرآیند ریخته‌گری را فراهم می‌کنند.
تولیدکنندگان می‌توانند از ابزارهای پیشرفته‌ای مانند کولیس، میکرومتر، دستگاه‌های اندازه‌گیری مختصات (CMM)، اسکنرهای لیزری و رادیوگرافی برای بررسی و کنترل کیفیت تجهیزات در زمان واقعی بهره ببرند.